مجله اکونومیست، ترجمه ی: رضا فانی یزدی
یک بمب هسته ای فضایی، یا یک مختل کننده امواج الکترونیکی؟
خبر تولید یک سلاح فضایی مرموز روسی در ۱۴ فوریه در واشینگین غوغا یی برپاکرد. مایک ترنر، رئیس کمیته اطلاعات مجلس نمایندگان، از کاخ سفید خواست تا اطلاعات مربوط به یک “تهدید جدی امنیت ملی” را از حالت طبقه بندی خارج کند. روزنامه‌های آمریکایی و آنها که این خبر را پخش کرده بودند، گفتند که این موضوع مربوط به یک سیستم هسته‌ای روسیه مرتبط با فضا بوده که هنوز مستقر نشده است و می‌تواند ماهواره‌های آمریکایی و متحدانش را به خطر بیندازد. این سیستم چه چیزی می تواند باشد؟
بسیاری از گزارش‌های اولیه متناقض هستند، برخی از رسانه‌ها یک فضاپیمای هسته‌ای را توصیف می‌کنند و برخی دیگر یک فضاپیمای مجهز به سلاح هسته‌ای را توصیف می‌کنند. اساساً سه گزینه وجود دارد: یک سلاح هسته‌ای «POP-UP» که برای نابود کردن ماهواره‌ها طراحی شده است، که روی زمین مستقر می‌شود و تنها در زمان لازم به فضا پرتاب شده و از آن استفاده می شود.یا یک سلاح هسته ای که در مدار مستقر می شود. یا یک ماهواره با انرژی هسته ای که خودش بمب نخواهد بود، اما در عوض از انرژی هسته ای برای تامین انرژی سلاح های دیگر می تواند مورد استفاده قرار گیرد.
اگر روسیه قصد دارد یک سلاح اتمی را در قسمتی “Fraction” از مدار که در آن به طور کامل به دور زمین نمی چرخد به جای یک سلاح هسته ای که در مدار کامل باید مستقر شود، قرار دهد با این اقدام پیمان فضای ماورای جو در سال ۱۹۶۷ را زیر پا می گذارد. معاهده منع آزمایش جزئی، که روسیه یکی از امضاکنندگان آن است. انفجارهای هسته ای در فضا را طبق قانون ۱۹۶۳ که روسیه خود یکی از امضاکنندگان آن است را نیز ممنوع کرده است. اساسا قانونی بودن را کنار بگذاریم، این یک سلاح مخرب است که بدون در نظر گرفتن هیچ تفاوتی “Indiscriminative” همه چیز را نابود می کند.
بر روی زمین، تشعشعات شدید ناشی از انفجار هسته ای نه تنها به خود زمین آسیب می رساند، بلکه امواج انفجاری عظیمی ایجاد کرده، آتش سوزی بوجود آورده و موجب ریزش خاکستر های اتمی می شود. تشعشع در خلاء فضا ” Vacuum Space” اصل جریان است. جهش های الکترومغناطیسی “Electromagnetic Pulse” ایجاد شده توسط یک انفجار در مدار می تواند به میدانهای الکترونیکی اطراف ماهواره ها در آسمان بیشترین آسیب ها را در برقراری ارتباطات آنها وارد آورد. آمریکا در سال ۱۹۶۲ یک آزمایش هسته‌ای در ارتفاع بالا انجام داد، این آزمایش که به “Starfish Prime” معروف بود، نه تنها به ماهواره‌های مجاور و در مسیر دید خود که حتی به ماهواره‌های آن سوی کره زمین نیز آسیب رساند، زیرا که تششعات حاصل از انفجار توسط میدان مغناطیسی به سراسر جو هدایت می شود. این تشعشعات در ارتفاع بالا در نهایت حدود یک سوم از تمام ماهواره‌هایی را که در مدار پایین زمین قرار داشتند “LEO” نیز آسیب رساند و یا آنها را نابود کرد.
اگر روسیه امروز انفجار مشابهی را در مدار پایین انجام دهد با توجه به ۸۳۰۰ ماهواره فعال در “LEO” نه تنها بر ماهواره های آمریکایی بلکه بر ماهواره های روسیه، چین و سایر کشورها نیز تأثیر می گذارد. همچنین می‌تواند ایستگاه فضایی بین‌المللی را که در حال حاضر با تیمی از ۳ سرنشین روسی و تیانگونگ چینی در فضا قرار دارد و در حال حاضر سه خدمه دارد، را نیز تحت تأثیر قرار دهد. ماهواره‌های نظامی و اطلاعاتی آمریکا، به‌ویژه آنهایی که برای فرماندهی و کنترل هسته‌ای استفاده می‌شوند، در برابر چنین جهش هایی “Pulses” مقاوم تر بوده و تجهیزات الکترونیکی آنها مقاوم تر طراحی شده اند.اما در مورد ماهواره های تجاری چنین نیست. به طور خلاصه، به نظر می‌رسد که چنین حمله‌ای برای کشورهای مستأصل مانند کره شمالی و ایران مناسب‌تر است، که امکانات فضایی کمی برای محافظت دارند و در شرایط بحرانی ممکن است احساس کنند که با چنین حملاتی چیزی برای از دست دادن ندارند.
ماتیو بان “Matthew Bunn” از دانشگاه هاروارد اشاره می کند که هدف روسیه از ارسال بمب هسته‌ای به مدار، به جای استفاده از موشک‌های زمینی موجود، می‌تواند رسیدن به مدار ژئوسنکرون “GEO” باشد، نوار مهمی در حدود ۳۶ هزار کیلومتر از سطح زمین در مقایسه با لئو “LEO” در فاصله کمتر از ۲ هزار کیلومتر از زمین. ماهواره‌های در مدار “GEO” روزی یک‌بار دور کره زمین می‌چرخند و به طور گسترده در آسمان ثابت به نظر می رسند که برای پخش و ارسال اطلاعات ، هشدار موشک و موارد دیگر مفید است. بسیاری از ماهواره های نظارتی و ارتباطی نظامی ارزشمند آمریکایی در آنجا قرار دارند. آقای بان اشاره می کند که موشک های هسته ای موجود نمی توانند به آن ارتفاع برسند.
نظریه دوم درباره این که این چگونه سلاحی است توسط شبکه خبری PBS در برنامه NewsHour گزارش شده است، در این برنامه گزارش شده است که روسیه قصد دارد یک ماهواره هسته‌ای با قابلیت جنگ الکترونیک “EW” مستقر کند. هدف از حمله الکترونیکی مختل کردن یا جعل سیگنال های ارسال یا دریافت شده توسط ماهواره مورد هدف است. اکثر این حملات موقتی و برگشت پذیر هستند. بسیاری از کشورها از جمله آمریکا و روسیه دارای سکوهای جنگ الکترونیک مستقر در زمین هستند که می توانند ماهواره ها را هدف قرار دهند. با اینکه انجام این حملات از فضا سخت‌تر است، اما ممکن است حملات متمرکزتر و مداوم‌تری را امکان‌پذیر کند، به خصوص اگر سلاح مورد نظر را بتوان نزدیک هدف در فضا قرار داد.
مشخص است که روسیه چنین سیستم هایی را مورد مطالعه قرار داده است. گزارشی درباره قابلیت‌های جهانی ضد ماهواره‌ای که سال گذشته توسط بنیاد امنیت جهانی “Secure World Foundation” منتشر شد، خاطرنشان می کند که «شواهد جدید نشان می‌دهد که روسیه ممکن است در حال توسعه پلت‌فرم‌های جنگ الکترونیکی “EW” فضایی پرقدرت برای تقویت سکوهای زمینی موجود خود باشد.». در مقاله ای در سال ۲۰۱۹ در مجله تخصصی مطالعات فضایی Space Review، ماهواره ای با انرژی هسته ای را که برای این منظور طراحی شده و به نام Ekipazh شناخته می شود، تشریح کرد. دیمیتری استفانوویچ از آکادمی علوم روسیه همچنین به پروژه جداگانه روسی معروف به زئوس اشاره می کند، یک “یدک کش فضایی” با انرژی هسته ای که برای حدود سال ۲۰۳۰ برنامه ریزی شده است و می تواند حامل طیف وسیعی از قابلیت ها از جمله تولید پارازیت باشد.
نظر دیگر گرچه ایده ای قدیمی است، می پرسد که چرا از یک راکتور هسته ای برای تامین انرژی آن استفاده کنیم؟: آمریکا برای اولین بار در سال ۱۹۶۵ یک راکتور هسته ای را در مدار قرار داد و اتحاد جماهیر شوروی بیش از ۴۰ ماهواره از این قبیل را فرستاد. مزیت آنها این است که می توانند انرژی زیادی تولید کنند. این به ماهواره های شوروی اجازه داد تا رادارهای قدرتمندتری حمل کنند. امروز نیز این ماهواره ها به روس ها این امکان را می دهد که سیستم های تولید کننده پارازیت -مسدود کننده های “Jammers” قوی تری را حمل کنند. مجله مطالعات فضایی به سندی از روس ها اشاره می کند که در آن توضیح داده شده است که ماهواره های مجهز به راکتورهای هسته‌ای به آنها این امکان را می دهد که « تولید کننده های پارازیت-مسدود کننده های قوی تری که طیف وسیعی از فرکانس‌ها را پوشش می دهد» را در فضا قرار دهند. که اگر این ماهواره ها در مدارهای بسیار بیضوی یا ژئوسنکرون قرار گیرد – مدارهایی که ماهواره را برای مدت طولانی تری در بالای همان نقطه زمین نگه می دارند – امکان از بین بردن بی وقفه سیستم های الکترونیکی بیشتری را در مناطق بزرگتر فراهم می کند.
جیمز اکتون “James Acton” ، کارشناس اندیشکده کارنگی در واشنگتن، بر این باور است که یکی از دلایل جذاب بودن این پروژه برای روسیه به این دلیل است که در سال های اخیر، نیروهای مسلح آمریکا به طور فزاینده ای به افزایش حضور فلکی شبکه ای “تکثیر یافته” از ماهواره های Starlink اسپیس ایکس که به طور گسترده ای توسط اوکراین و نیروهای مسلح آن استفاده می شود، علاقه مند شده اند. این صورت فلکی که شامل هزاران ماهواره است، از نظر فیزیکی غیرممکن است که بتوان آنها را یکی یکی از بین برد. اما یک حمله الکترونیکی در ابعاد وسیع موضوع متفاوتی است.
برای مطالعه متن اصلی این مقاله به زبان انگلیسی به لینک زیر در مجله اکونومیست مراجعه کنید.