شرم الشیخ؛ توافقی برای ادامهٔ مرگ به نام آتش بس
رضا فانی یزدی
نشست شرم‌الشیخ بیشتر از یک ماه پیش در ۱۳ اکتبر ۲۰۲۵ در مصر با حضور نمایندگان بیش از ۲۰ کشور به میزبانی السیسی رئیس‌جمهور مصر و با ریاست و مدیریت ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده برگزار شد.
نشست شرم‌الشیخ در ظاهر برای مهار بحران غزه و دستیابی به آتش‌بسی پایدار برگزار شد، اما در عمل به توافقی تبدیل شد که بیش از آنکه خون‌ریزی را متوقف کند، آن را زیر لایه‌ای از سکوت دیپلماتیک پنهان ساخت. قدرت‌های حاضر ــ از آمریکا تا برخی دولت‌های غربی و هم‌پیمانان منطقه‌ای‌شان ــ به‌جای آنکه به ریشه‌های فاجعه بپردازند، بر چارچوبی تأکید کردند که نه اشغال را متوقف می‌کند، نه محاصره را برمی‌چیند، و نه هیچ سازوکاری برای تضمین جان غیرنظامیان فلسطینی فراهم می‌آورد. حاصل کار، آتش‌بسی بود که از همان ابتدا بیش از آنکه «پایان جنگ» باشد، نوعی مدیریت کنترل‌شدهٔ بحران محسوب می‌شد؛ وقفه‌ای محاسبه‌شده که اجازه می‌داد جنگ ادامه یابد، اما با کمترین فشار سیاسی بر عاملان آن.
نشست شرم‌الشیخ با نام «آتش‌بس» برگزار شد، اما آنچه از دل آن بیرون آمد بیش از هر چیز شبیه پیمانی جمعی برای سکوت بود؛ سکوتی حساب‌شده در برابر خون‌هایی که هنوز گرم بر سنگ‌فرش‌های غزه جاری است. قدرت‌های جهانی گرد آمدند، اما نه برای پایان‌دادن به جنگ — بلکه برای مهار اعتراضات، پنهان‌کردن فاجعه، و بازتولید همان نظمی که اجازه می‌دهد مرگ فلسطینی‌ها ادامه یابد بی‌آنکه وجدان جهان بلرزد. آتش‌بس شرم‌الشیخ، نه نقطهٔ توقف، که پرده‌ای نازک بود بر بیماری‌ای عمیق‌تر: عادت‌کردن جهان به تماشای مرگ یک ملت.
در روزهایی که پس از این «توافق» گذشت، بمباران خانه‌ها، قتل کودکان، ربودن پیکر نوجوانان و یورش به روستاهای کرانهٔ باختری همچنان ادامه یافت؛ اما سکوتی سنگین بر زبان همان دولت‌هایی نشسته بود که امضای آنان زیر توافق دیده می‌شد. گویی وظیفهٔ اصلی آتش‌بس، توقف کشتار نبود — توقف صدای اعتراض و پنهان کردن حقیقت جنایات در غزه بود. شرم‌الشیخ به‌جای آنکه به امید تبدیل شود، به نماد تلخ این واقعیت بدل شد که در سیاست بین‌الملل، گاهی آتش‌بس نه برای حفظ جان انسان‌ها، بلکه برای مشروعیت‌بخشی به مرگی‌ست که باید «بی‌صدا» رخ دهد. و این‌گونه بود که آتش‌بس، به جای صلح، به توافقی برای ادامهٔ مرگ در زیر پرچم سکوت بدل شد.
نیروهای نظامی اسرائیل روز گذشته دست‌کم ۳۲ فلسطینی را در موجی از حملات که بار دیگر توافق آتش‌بس اکتبر با حماس را نقض کرد به قتل رسانده‌اند. در میان کشته‌شدگان حداقل ۱۰ نفر، از جمله یک خانوادهٔ کامل، هستند که زمانی‌که ساختمانی را که پناهنده‌های آواره فلسطینی در محلهٔ زیتون شهر غزه در آن اقامت داشتند، بمباران کردند کشته شدند. اسرائیل می‌گوید این حملات را پس از آن صورت داد که سربازانش از تیراندازی هدف قرار گرفته‌اند؛ اما حماس این ادعا را رد کرد و یادآور شد که اسرائیل گفته هیچ‌یک از سربازانش در حملهٔ ادعایی زخمی نشده‌اند. در خان‌یونیس، خانواده‌ها و دوستان قربانیان این جنایت امروز برای قربانیان حملات اسرائیلی در جنوب غزه مراسم تشییع برپا کردند.
محمد ابو‌شهلۀ: «آنها می‌گویند آتش‌بس هست. این آتش‌بسی که می‌گویند کجاست؟ ضامنان این آتش‌بس کجا هستند؟ هر روز، ۱۰، ۱۵، ۲۰ شهید می‌شوند. ما با شهید بیدار می‌شویم، و با شهید به خواب می‌رویم، و می‌گویند آتش‌بس هست. متأسفانه، آتش‌بسی نیست.»
براساس گزارش‌های UNICEF و سایر نهادها، در غزه بیش از ۱۴٬۵۰۰ کودک از آغاز جنگ کشته شده‌اند. (French Mission UN)
سازمان Save the Children «سازمان نجات کودکان» گزارش می‌دهد که سلاح‌های انفجاری در سال گذشته باعث ثبت رکوردی در شمار کودکان کشته یا زخمی شده‌اند — تقریباً ۱۲٬۰۰۰ کودک در مناطق جنگی جهان از جمله غزه قربانی این جنایات شده اند. یک تحقیق از The Guardian روزنامهٔ گاردین نشان داده است که نیروهای اسرائیلی از مهمات خوشه‌ای ـ که تحت قانون بین‌المللی به‌طور گسترده ممنوع است ـ در جنگ ۱۳ماهه لبنان استفاده کرده‌اند. سلاح‌هایی که توسط ۱۲۴ کشور امضا کنندهٔ کنوانسیون سلاح‌های خوشه‌ای ممنوع شده‌اند، هرچند اسرائیل و آمریکا امضا نکرده‌اند.
این در حالی است که اسرائیل حملات هوایی خود را در غزه ادامه می‌دهد. مقامات در غزه می‌گویند اسرائیل از زمان آغاز جنگ در اکتبر ۲۰۲۳ بیش از ۴۶٬۰۰۰ فلسطینی را کشته است.
در کرانهٔ باختری اشغالی، نیروهای اسرائیلی امروز حداقل هفت فلسطینی را طی یورش به بیت‌لِحم و اردوگاه پناهندگان جلالوزنه بازداشت کردند. آنها همچنین خانه‌های فلسطینی در نابلس را جست‌وجو کردند. این یورش‌ها در زمانی انجام شد که شهرک‌نشینان اسرائیلی حملات عمدهٔ آتش‌سوزی را علیه روستاهای فلسطینی نزدیک بیت‌لحم و الخلیل اجرا کردند. علی ابو لهه، مقیم روستای الجَبا که خانواده‌اش از خشونت گریخته‌اند: «ما در خانه بودیم که صدای کوبیدن شنیدیم. بیرون رفتم و دیدم مردانی نقاب‌دار بعد از شکستن شیشهٔ ماشین سنگ به سوی خانه می‌انداختند. ما ترسیدیم، پس رفتیم … آنها از خیابان گریختند پس از آنکه آن ماشین را آن‌جا سوختاندند، ماشین عمویم و ماشین عمویم دیگرم را نیز. و دو ماشین دیگر که به پسرعمویم تعلق داشت را هم سوزاندند.»
نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، انتقاد عمومی نادری علیه شهرک‌نشینان پشت این حمله صادر کرد. نتانیاهو گروه «افراطی کوچک» را مسئول خشونت دانست — با وجود حمایت مداوم او از توسعهٔ شهرک‌های غیرقانونی و تلاشش برای الحاق رسمی کرانهٔ باختری. تنها در اکتبر، سازمان ملل بیش از ۲۶۰ حملهٔ شهرک‌نشینان را ثبت کرد که منجر به جان‌باختن فلسطینی‌ها یا خسارت به اموالشان شده بود — بالاترین میزان ماهانه از زمان آغاز پایش در سال ۲۰۰۶.
در کرانهٔ باختری اشغالی، نیروهای اسرائیلی دو پسربچهٔ فلسطینی را در روستایی شمال الخلیل به ضرب گلوله کشتند و سپس اجسادشان را ضبط کردند. جداگانه، سه فلسطینی، از جمله یک نوجوان ۱۴ ساله، پس از تیراندازی نیروهای اسرائیلی در یورشی در جنوب شرق قدس شرقی زخمی شدند. این در میان موج بی‌سابقه‌ای از حملات خشونت‌آمیز شهرک‌نشینان علیه فلسطینی‌ها در دورهٔ برداشت زیتون امسال است. روز سه‌شنبه، شهرک‌نشینان اسرائیلی نقاب‌دار کارخانهٔ لبنیاتیای در نزدیکی شهر بیت‌لِد را تسخیر و خودروها را به آتش کشیدند؛ و در پنج‌شنبه، شهرک‌نشینان مسجد حاجّه حمیده در روستای فلسطینی دیر اِستیا را آتش زدند. نَظمی سلمان، فعال محلی: «این حمله در چارچوب جنگ اعلام‌شده علیه مردم فلسطین از سوی شهرک‌نشینان با حمایت دولت اشغالگر انجام شده است. این حمله حرمت اماکن عبادت و مساجد را شکست. شعارهای نژادپرستانه بر دیوار شمالی مسجد نوشته شده بود.»
اسرائیل حملات تازه‌ای به غزه انجام داده است در جدیدترین نقض توافق آتش‌بس اکتبر. گزارش شده است که حملات هوایی در بیت‌لحیا، بخش شرقی شهر غزه و در خان‌یونیس اجرا شده‌اند، جایی که برخی مناطق نیز زیر آتش توپخانهٔ اسرائیل قرار دارند. روز چهارشنبه، اسرائیل برای نخستین بار در دو ماه گذشته مرز زیکیم را به شمال غزه باز کرد، پس از درخواست‌های مکرر نهادهای امدادی سازمان ملل برای اجازهٔ ورود غذا و دیگر کالاهای ضروری به جوامعی که با بمباران گستردهٔ اسرائیل گرسنه و بینوا شده‌اند. در همین حال، اسرائیل به طور فزاینده پزشکان خارجی را از داوطلب شدن در غزه منع می‌کند، مانند دکتر فِروز سدهوا، جراح تروما از کالیفرنیا، که می‌گوید این هفته از ورود به غزه بازداشته شده است. World Health Organization هشدار داده است که تنها نیمی از ۳۶ بیمارستان غزه حتی به طور جزئی فعال هستند. محمد وائل حلّس، نوجوان فلسطینی ۱۴ ساله‌ای که ماه‌هاست امکان درمان مناسب برای آسیب شدید نخاعی‌ای که در حملهٔ هوایی اسرائیل به خودرویی که سوارش بود دریافت کرده، ندارد: «من ۵۰ روز است منتظر جراحی‌ام، و جراحی‌ام نباید به تأخیر می‌افتاد، چون نخاع من پاره شده. همچنین، هزاران نفر منتظر اتاق عمل‌اند. من هم شکستگی مهره دارم، و نمی‌توانم نفس بکشم.»
شورای امنیت سازمان ملل قطعنامهٔ وابسته به آمریکا برای تشکیل نیروی بین‌المللی تثبیت‌کننده در غزه را تصویب کرده است. روز دوشنبه، ۱۳ عضو شورا به این قطعنامه رای دادند، در حالی‌که چین و روسیه ممتنع شدند و هشدار دادند که این طرح، فلسطینی‌ها را از مشارکت معنادار بازمی‌دارد و هیچ نقش روشن برای سازمان ملل در تعیین آیندهٔ غزه تعریف نمی‌کند. بر اساس این طرح، سربازانی از کشورهای عربی و اکثراً مسلمان، بر خلع سلاح حماس و دیگر گروه‌های مقاومت مسلح فلسطینی در غزه نظارت خواهند داشت. این نیروی تازه به هیأتی موسوم به «هیأت صلح» که ریاست آن با رئیس‌جمهور ترامپ خواهد بود پاسخ خواهد داد. حماس این قطعنامه را رد کرده است و می‌گوید برگرداندن «مکانیسم سرپرستی بین‌المللی» بر نوار غزه را مترادف با کنار گذاشتن ارادهٔ فلسطینی‌ها می‌داند. نخست‌وزیر اسرائیل، نتانیاهو، در همین حال، تصویب طرح ترامپ توسط سازمان ملل را ستود، اما بخشِ مندرج برای مسیر تشکیل دولت فلسطینی را «غیرقابل قبول» خواند. روز دوشنبه، معترضان در خارج از «ماموریت آمریکا در سازمان ملل» در منهتَن تجمع کردند. جنبش جوانان فلسطین در بیانیه‌ای نوشت: «ما این تلاش پوشیده‌شده برای سلب حاکمیت، حق تعیین سرنوشت و حق بازگشت مردم فلسطین را می‌بینیم.»
در غزه، مقامات هشدار می‌دهند بیش از ۹۰۰٬۰۰۰ فلسطینی آواره با خطرِ سیل مواجه‌اند، چون سامانهٔ طوفانی باران‌های سنگین و هوای سرد را به منطقه‌ای می‌آورد که حملات اسرائیل سبب شده‌اند ۸۵ % از شبکه‌های جاده، آب و فاضلاب خراب یا نابود شوند. مقامات شهرداری هشدار داده‌اند که محله‌های کامل در خطر آب‌گرفتگی هستند، جایی‌که ایستگاه‌های فاضلاب خراب‌شده یا به‌دلیل نبود سوخت قادر به فعالیت نیستند.
بر اساس گزارش‌های الجزیره، از زمان آغاز آتش‌بس از ۱۰ اکتبر ۲۰۲۵ تا امروز ۱۹ نوامبر در غزه شاهد دست‌کم ۲۸۰ کشته و ۶۷۲ زخمی به‌دلیل حملات نیروهای اسراییلیl بوده است. الجزیره همچنین گزارش داده که اسرائیل تقریباً ۳۹۳ بار توافق آتش‌بس را نقض کرده است.http://Al Jazeera+2facebook.com+2
به نظر می رسد که ویرانی و کشتار مردم بیگناه فلسطینی توسط بمبارانها برای تندروهای جنایتکار و نسل کش اسرائیل کافی نیست و آنها به دنبال اعدام اسرا و زندانیان فلسطینی نیز هستند، هفته گذشته پارلمان اسرائیل لایحه‌ای را پیش‌برده است که مجازات اعدام را برای افراد متهم به «تروریسم علیه دولت» و کسانی که اسرائیلی‌ها را می‌کشند معرفی می‌کند. منتقدان این لایحه یادآوری می‌کنند که این قانون فقط بر فلسطینیان متهم‌به تروریسم اعمال خواهد شد، و نه بر افراطیون یهودی که فلسطینی‌ها را هدف قرار می‌دهند. البته باید یادآوری کرد که از نظر پیش برنده گان این لایحه همه فلسطینی ها تروریست هستند.
توضیح: برای نوشتن این مطلب از مطالب منتشر شده در روزهای گذشته در بخش مطالب مربوط به غزه در رسانه Democracy Now استفاده شده است.