دونالد ترامپ عاشق آن است که سعی کند مکزیک را بترساند. اما رئیس‌جمهور کلودیا شِینباوم دارد به جهان نشان می‌دهد چگونه می‌توان بدون افتادن در دام بازی‌های دولت مگا (MAGA) در برابر آن ایستادگی کرد.
نویسنده: کرت هکبارت
برگردان : رضا فانی یزدی
در روز یکشنبه، نهم مارس، بیش از ۳۵۰٬۰۰۰ نفر در میدان مرکزی شهر مکزیک، زُکالو، گرد آمدند تا با تهدیدهای تعرفه‌ای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، مخالفت کنند. چند روز پیش‌تر، رئیس‌جمهور کلودیا شینباوم اعلام کرده بود که توافقی حاصل شده که طبق آن، تحت پوشش پیمان آمریکا-مکزیک-کانادا (USMCA)، مکزیک از بیشتر این تعرفه‌ها معاف خواهد شد. شینباوم به جمعیت گفت: «خوشبختانه گفت‌وگو پیروز شد، و به‌ویژه، احترام میان ملت‌های ما.» و واقعاً هم همین‌طور شد: وقتی ترامپ در دوم آوریل از «روز رهایی» و اعمال تعرفه‌هایش سخن گفت، هم مکزیک و هم کانادا از آن مستثنا شده بودند.
اما این مناقشهٔ تعرفه‌ای تنها مقدمه‌ای بود بر رابطه‌ای تنش‌آلود با مکزیک که از آن زمان به بعد آغاز شد. در دور نخست ریاست‌جمهوری‌اش، ترامپ با تهدیدهای مشابه، امتیازاتی در حوزه مهاجرت به دست آورد و عمدتاً مکزیک را به حال خود گذاشت. اما این بار، دولت او — که از خشم بی‌پروا و ملی‌گرایانه اطرافیانش تحریک می‌شود — بار دیگر فرصت را غنیمت شمرده تا سطح تنش‌ها را بارها افزایش دهد. همین امر رویکرد رئیس‌جمهور شینباوم را — که به خاطر cabeza fría یا «خونسری» خود شهرت یافته — به آزمون کشیده است.
پیچاندن پیچ‌ها
مرور مختصری از اتفاقات برای ترسیم تصویر کافی خواهد بود. در ۲۱ مارس، برای نخستین بار از زمان امضای معاهده‌ای در سال ۱۹۴۴ دربارهٔ حوزه‌های آبریز مشترک، ایالات متحده درخواست مکزیک برای تخصیص آب — در این مورد، برای شهر تیخوانا — را رد کرد. پس از چند هفته کشمکش، این مناقشه در پایان آوریل حل‌وفصل شد. در ۱۱ مه، ایالات متحده واردات دام از مکزیک را به دلیل کشف انگل «پیچ‌خورک آمریکای جدید» (NWS) در جنوب این کشور به حالت تعلیق درآورد — تصمیمی که باعث نارضایتی آشکار وزیر کشاورزی، خولیو بردگوئه شد؛ او یادآور شد که ایالات متحده در پاسخ به درخواست‌های مکرر برای کمک به مهار این آفت در پاناما، زمانی که در سال ۲۰۲۳ دوباره پدیدار شد، هیچ واکنشی نشان نداده بود. تا زمان نگارش این مقاله، این ممنوعیت همچنان برقرار است.
در اوایل ماه مه، روادید یک فرماندار وابسته به حزب مورنا و همسرش بدون هیچ توضیحی لغو شد؛ اتفاقی که موجی از گمانه‌زنی‌ها و شایعات را به راه انداخت. سپس در ۱۶ مه، در نقض کامل هرگونه آداب دیپلماتیک یا اخلاقی، سفیر تازه‌منصوب، رونالد دی. جانسون، دومین روز حضور خود در کشور را با حضور در یک شام صمیمانه در کنار ادواردو وراستگی، سیاستمدار راست‌گرای تازه‌کار، سپری کرد و او را «برادر» خود خواند. این لحظه که به‌طور گسترده در رسانه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته شد، سوءظن‌ها دربارهٔ جانسون را تشدید کرد — کسی که پیش‌تر عضو نیروهای ویژهٔ گرین‌بِرت، مأمور سازمان سیا، و یکی از پنجاه‌و‌پنج «مشاور» در کنار دیکتاتوری نظامی السالوادور در دوران جنگ داخلی آن کشور بوده است.
کمی پیش‌تر، دولت ترامپ اجازه داده بود که هفده نفر از اعضای خانوادهٔ گوزمان وارد ایالات متحده شوند — تنها دو ماه پس از آنکه کارتل سینالوآ (به همراه چند کارتل دیگر) به‌عنوان «سازمان تروریستی خارجی» (FTO) معرفی شده بود. گویی برای تأیید این نگرانی که ممکن است این برچسب بهانه‌ای برای دخالت نظامی ایالات متحده در مکزیک شود، ترامپ در تماس تلفنی به شینباوم گفت که «باعث افتخار» او خواهد بود که وارد کشور شود و در «مبارزه با کارتل‌ها کمک کند» — پیشنهادی که شینباوم به‌وضوح آن را رد کرد.
در ۲۱ مه، جمهوری‌خواهان مجلس نمایندگان آمریکا اعلام کردند که مالیاتی بر حواله‌های پولی (remittances) وضع خواهند کرد — بخشی از طرحی گسترده‌تر برای انتقال بار کاهش مالیات‌ها به دوش مهاجران. شینباوم این طرح را به‌عنوان مالیات مضاعف محکوم کرد و در یک سخنرانی در شهر سن‌لوییس پوتوسی، از امکان بسیج داخلی برای مخالفت با این طرح سخن گفت. حدود ده روز بعد، کریستی نوئم، وزیر امنیت داخلی آمریکا — که در ماه مارس با احترام بیش از حد از سوی شینباوم در کاخ ملی مورد استقبال قرار گرفته بود — از کلیپی خارج از زمینه که در فضای مجازی پخش شده بود استفاده کرد تا ادعا کند شینباوم معترضان خشن در لس‌آنجلس را تحریک کرده است. این ادعا حتی برای ترامپ هم زیادی بود، و به سفیر جانسون مأموریت داده شد تا ماجرا را جمع‌وجور کند.
اما هیچ‌کس نبود که ماجرای بعدی را جمع کند. در ۱۲ ژوئن، در میانهٔ اعتراضات لس‌آنجلس و تهدیدهای مداوم ترامپ به لغو روادید کسانی که از هرگونه اعتراضی حمایت می‌کنند، یکی از اعضای حزب مورنا در ایالت خالیسکو توییتی طنزآمیز دربارهٔ ویزای خودش منتشر کرد. این توییت که با خشم اخلاقی از رفتارهای آژانس مهاجرت و گمرک آمریکا (ICE) علیه افراد مکزیکی‌تبار همراه بود، مشابه هزاران توییت دیگر بود که روزانه منتشر می‌شوند. با این حال، معاون وزیر امور خارجه، کریستوفر لاندو — که در آن زمان در حال بازدید از مکزیک بود — شخصاً پاسخ داد که دستور لغو ویزای آن زن جوان را داده و در این روند، اطلاعات محرمانهٔ وضعیت مهاجرتی او را نیز افشا کرد.
گویی همین نمایش زورگویی بچه‌گانه کافی نبود، لاندو چند روز بعد به یک بولتن خبری بی‌ضرر منتشر شده از سوی دانشگاه مستقل ملی مکزیک (UNAM) دربارهٔ فرصت‌های تجاری با چین واکنش تندی نشان داد. علاوه بر رفتار نابجای یک مقام وزارت خارجه که در رسانه‌های اجتماعی مانند نوجوانی آزرده رفتار می‌کرد، توییت‌های او از جهتی دیگر هم نتیجهٔ معکوس داشتند: با آشکار کردن اینکه لغو ویزاها اقدامی خودسرانه و حاصل خصومت شخصی و رنجش فردی است، لاندو ناخواسته تلاش دولت ترامپ برای استفاده از این ابزار به‌عنوان اهرم فشار را تضعیف کرد.
اما تیر خلاص در ۲۵ ژوئن در جلسه‌ای از کمیته فرعی تخصیص بودجهٔ سنا زده شد؛ جایی که دادستان کل، پم باندی، اعلام کرد که دولت ترامپ «آمریکا را ایمن نگه خواهد داشت… نه فقط از ایران، بلکه از روسیه، چین، و از مکزیک. از هر دشمن خارجی، چه بخواهند ما را با اسلحه بکشند یا با مصرف بیش‌از‌حد مواد مخدر کودکان‌مان را نابود کنند.» در برابر این ادغام فی‌البداههٔ مکزیک با دشمنانی مانند ولادیمیر پوتین و شی جین‌پینگ، شینباوم با خونسردی پاسخ داد که دادستان کل «آگاهی زیادی ندارد.»
«ما عروسک چوبی هیچ‌کس نیستیم»
سرانجام، صبر طولانی‌مدت رئیس‌جمهور شینباوم به سر آمد. روز بعد، وزارت خزانه‌داری ایالات متحده با استناد به قانون تحریم فنتانیل و قانون FEND Off Fentanyl، سه مؤسسه مالی مکزیکی را به‌دلیل «نگرانی‌های اصلی دربارهٔ پولشویی» تحریم کرد. شینباوم در کنفرانس مطبوعاتی صبحگاهی‌اش با لحنی قاطع‌تر، وزارت خزانه‌داری را به چالش کشید که اسناد اتهامات را ارائه کند — «اگر چیزی در دست دارد.»
او گفت: «ما از کسی حمایت نخواهیم کرد، مصونیت وجود ندارد، اما باید ثابت شود که پولشویی صورت گرفته است — نه با ادعا، بلکه با مدارک قطعی.» او افزود: «رابطهٔ ما با ایالات متحده رابطه‌ای برابر است، نه تابعیت. ما عروسک چوبی (piñata) هیچ‌کس نیستیم.» از آنجا که سه مؤسسه تحریم‌شده — CiBanco، Intercam Banco، و Vector Casa de Bolsa — فعالیت گسترده‌ای با چین دارند، اقدام وزارت خزانه‌داری بیشتر به تلاشی برای مختل‌کردن روابط چین و مکزیک با بهانهٔ ردیابی پیش‌سازهای فنتانیل شباهت داشت.
البته مکزیک در این تجربه تنها نیست؛ در واقع، تحریک مردم در سراسر جهان، به‌جای استثنا، قاعدهٔ بازتعریف مجدد ترامپیسم بوده است. و در برابر تلاش‌های مداوم دولت او برای ایجاد واکنش‌هایی که بتوان آن‌ها را دستاویز اقدامات تهاجمی‌تر کرد، امتناع سرسختانه شینباوم از افتادن در دام تحریکات، ارزش زیادی دارد. همچنین، باید میان آنچه سیاست رسمی است و آنچه — مانند فوران‌های نوئم، باندی، و لاندو — ممکن است حاصل بی‌نظمی نهادی، سمّیت شخصی، عقده‌های قدرت، یا نژادپرستی باشد، تمایز قائل شد.
با این حال، تغییر دیرهنگام لحن شینباوم احتمالاً بازتاب درکی رو‌به‌افزایش از این واقعیت است که دشمنی امپریالیستی را نمی‌توان صرفاً با جذابیت یا استدلال منطقی مهار کرد. موج جدید حملات چیزی جز ادامهٔ اصرار همیشگی ایالات متحده بر فرمان‌برداری مکزیک نیست — و اگر بدون دردسر عملیات نظامی نامحبوب بتواند حاصل شود، چه بهتر.
در این مسیر، تمام ابزارها به‌کار گرفته خواهند شد: توهین‌های رسمی و غیررسمی، لکه‌دار کردن رسانه‌ای، مالیات‌ها، تحریم‌ها، بستن مرزها، لغو ویزا، اختلافات معاهده‌ای — همگی با دقت کالیبره شده‌اند تا از کم شروع شوند و در صورت نیاز شدت بگیرند. همهٔ این‌ها نیز با هدف سوق‌دادن شینباوم به بن‌بستی طراحی شده‌اند که در هر صورت، یا با واکنش مقابله‌جویانه بهانه‌ای برای تلافی به دست می‌دهد، یا با سکوت، چراغ سبزی برای پیشروی بیشتر.
این دام را شینباوم باید به هر قیمتی که شده از آن بگریزد. پاسخ در جایی میان بسیج مردمی، رسانهٔ مستقل، ائتلاف‌های راهبردی، حاکمیت بر بخش‌های کلیدی اقتصادی، سیاست صنعتی، هماهنگی منطقه‌ای — و در نهایت، رد هرگونه ساده‌انگاری نسبت به بازی‌های خطرناک ایالات متحده نهفته است. سر پایین گرفتن راه‌حل نیست، همان‌طور که دل‌خوشی به اثرات تعدیل‌کنندهٔ ادغام اقتصادی نیز نخواهد بود.
خوش‌رفتاری، به‌بیان ساده، چیزی را حل نخواهد کرد. با سکوت غرب در برابر آنچه در غزه می‌گذرد و در نتیجه از دست رفتن اعتبار اخلاقی‌اش، صدای مکزیک بیش از هر زمان دیگری در صحنهٔ بین‌المللی مورد نیاز است. به‌عنوان دوازدهمین اقتصاد بزرگ جهان و پلی جغرافیایی میان شمال و جنوب جهانی، مکزیک باید این صدا را بیابد و در برابر قلدر بایستد.
نویسنده:
کرت هکبارت نویسنده، نمایشنامه‌نویس، روزنامه‌نگار آزاد، و یکی از بنیان‌گذاران پروژه رسانه‌ای مستقل «MexElects» است. او در حال حاضر به‌طور مشترک در حال تألیف کتابی دربارهٔ انتخابات ۲۰۱۸ مکزیک است.
منبع اصلی مقاله